Stel je voor dat je een enkel stukje papier vasthoudt dat ooit deel uitmaakte van een brief van een soldaat, of een delicate veer die eeuwen geleden een ceremoniële mantel sierde. Elk fragment draagt een geheime wereld met zich mee—sporen van taal, geloof en ritueel. Wanneer een kunstenaar zulke fragmenten samenvoegt, stapelen ze niet alleen materialen; ze stapelen hele geschiedenissen.
Collage gaat niet alleen over het knippen en plakken van willekeurige stukjes papier; het gaat om het verweven van verre culturen, stemmen en tijdperken tot een samenhangend nieuw tapijt. Het is een kunstvorm van radicale openheid, die alles verwelkomt, van versleten ansichtkaarten tot geperste bloemen, en de herinnering en betekenis die ze bevatten.
Over de hele wereld hebben gemeenschappen eeuwenlang schelpen, kralen en stukjes beschilderd papier verzameld in handelingen die zowel het sacrale als het alledaagse aanspreken. Lang voordat het woord "collage" werd bedacht, waren ambachtslieden in Azië, Afrika en de Amerika's al bezig met het lagen en samenvoegen van materialen om verhalen te delen over goden, koninklijke figuren of geliefde voorouders. In moderne tijden is deze oude impuls om de velen tot één te versmelten een gedurfde verklaring van culturele conversatie geworden—een voortdurend bewijs dat de wereld zelf een rommelig, prachtig lappendeken is.
De reis die we gaan ondernemen beweegt zich van Azteekse veermozaïeken die glinsteren in het Meso-Amerikaanse zonlicht tot de subversieve fotomontages van dadaïsten die de status quo van Europa uitdagen. We zullen zien hoe islamitische manuscripten, met hun weelderige patchworkpagina's, fluisteren over rijken die floreerden op diverse invloeden, en hoe digitale collagekunstenaars vandaag de dag de iconografie van de hele wereld remixen in een enkele virale afbeelding.
Zoals je zult ontdekken, is collage een verhaal van eindeloos worden, een universele uitnodiging om verborgen waarheden en persoonlijke ervaringen samen te voegen. Stap in dit rijk van prachtige fragmenten en zie hoe elk stukje geschiedenis kan worden herschikt tot iets dat niet alleen mooi is, maar diep menselijk.
Oude en premoderne collagetradities
Vroege vormen van collage verschenen lang voordat de term werd bedacht. In verschillende hoeken van de wereld vonden ambachtslieden ingenieuze manieren om materialen en afbeeldingen te combineren, waardoor samengestelde kunstwerken ontstonden die tot hun culturen spraken. Deze precedenten – van Oost-Aziatische papierkunsten tot Afrikaanse maskers en Meso-Amerikaanse veerwerken – legden de basis voor collage als een transcultureel medium.
Azië: Papier, poëzie en fragmenten
De uitvinding van papier in China maakte de weg vrij voor enkele van de eerste collage-achtige technieken. Tegen de Tang- en Song-periodes was het koppelen van schilderijen met ingeschreven gedichten een gewaardeerde praktijk geworden – in wezen het monteren van tekst en beeld samen om een harmonieuze geheel te vormen. Deze eenheid van woord en beeld is een vroeg voorbeeld van het collageprincipe: uiteenlopende elementen die in één compositie worden gelijmd om de betekenis te vergroten.
Japan ontwikkelde deze praktijken verder. In de Heian-periode (8e-12e eeuw) stonden adellijke vrouwen en monniken erom bekend papieren en teksten te lagen bij het maken van poëtische rollen. Tegen de 10e eeuw plakten Japanse kalligrafen gedichten op versierde papierachtergronden.
Een kunstvorm bekend als chigiri-e ontstond rond de 11e eeuw, waarbij gekleurd handgemaakt papier in vormen werd gescheurd en werd geplakt om afbeeldingen te creëren. Deze delicate papieren collages – vaak van bloemen, landschappen of literaire scènes – leken in hun subtiliteit op aquarelschilderijen.
In wezen experimenteerden Oost-Aziatische kunstenaars al met gemengde media-kunst lang voordat het die naam kreeg, waarbij ze culturele esthetiek (poëzie, kalligrafie, natuurmotieven) in fysieke lagen van papier verwerkten.
Islamitische Wereld: Patchwork Manuscripten en Keizerlijke Albums
Collage heeft ook diepe wortels in de islamitische wereld, met name in de Perzische culturen van het Midden-Oosten en Zuid-Azië. Hier bood het medium van het boek – verluchte manuscripten en albums – het canvas voor collageachtige assemblage.
Tegen de 16e eeuw bloeide de kunst van het samenstellen van muraqqa’ albums in het Mogolrijk in India, Safavidisch Perzië en Ottomaans Turkije. Deze weelderige keizerlijke albums waren letterlijk “samengestelde” collecties van schilderijen, kalligrafie en decoratieve randen. Een enkele pagina verenigde kalligrafie van de ene meester, een miniatuurschilderij van een andere en sierlijke marges van gesneden patroonpapier of textiel.
Een beroemd voorbeeld is het album van de Mogolkeizer Jahangir (ca. 1600), dat Perzische kalligrafische panelen combineerde met Mogolportretten en zelfs Europese prenten die aan het hof werden verzameld. Sommige folio's waren ware collages van Europese, Perzische en Mogolwerken, gerangschikt binnen rijk geschilderde randen.
De term muraqqa’ zelf weerspiegelt deze samengestelde aard – afgeleid van het Arabisch voor “gepatcht,” roept het een textielquilt op. In deze albums is elke pagina een oefening in curatie en waardering: verschillende kunstwerken worden uitgeknipt en kunstig op nieuwe bladen geplakt, vaak verrijkt met gouden verluchting.
Dergelijke praktijken onthullen een collageachtige kwaliteit in de islamitische kunst: een begrip dat schoonheid kon worden gecreëerd door fragmenten uit diverse bronnen samen te voegen, ofwel om geliefde beelden te behouden of om nieuwe betekenis te creëren door hun samenspel.
Afrika: Kralen, Schelpen en Voorouderlijke Assemblage
In Afrikaanse kunst is collageachtige assemblage al lang aanwezig in de versiering van rituele objecten en regalia. Traditionele Afrikaanse kunstenaars combineerden vaak meerdere materialen om een enkel werk te creëren, waarbij ze de texturale en symbolische rijkdom waardeerden die dit met zich meebracht. Een opvallend voorbeeld zijn Afrikaanse maskers, die vaak houtsnijkunst combineren met aanvullende media.
Veel maskers uit West- en Centraal-Afrika zijn niet alleen gesneden hout; ze zijn versierd met kralen, schelpen, metaal, vezels en pigment in een samengesteld ontwerp. Kunsthistorici merken op dat een kunstenaar de basisvorm in hout zou kunnen snijden en deze vervolgens privé zou versieren met lagen van betekenis – koeienschelpen en gekleurde glazen kralen bevestigen om rijkdom en heilige kracht aan te duiden, getufte raffia of veren bevestigen om spirituele verbinding op te roepen, of doek en verf toevoegen voor kleur.
De Kuba-mensen van Centraal-Afrika creëren koninklijke maskers bedekt met een mozaïek van koeienschelpen en kralen. Een 19e-eeuws Kuba-masker heeft een houten gezicht ingelegd met honderden kleine schelpen die geometrische patronen vormen, met extra lagen stof en verenapplicaties – effectief een collage van etnografische materialen die de rijkdom van de koning en de kosmologie van de gemeenschap overbrengen.
Maskers illustreren hoe Afrikaanse kunstenaars media samenstelden om betekenis over te brengen, lang voordat Europese modernisten de loftrompet staken over “gemengde media.” In Afrika was de impuls om te combineren verbonden met spirituele en sociale doeleinden: de materialen kwamen uit verre handel en lokale natuur, symbolisch de gemeenschap verenigend met de bredere wereld in één object.
Inheemse Amerika's: Verenmozaïeken en Meer
Inheemse culturen van de Amerika's ontwikkelden ook collage-achtige kunsten, vaak met natuurlijke materialen. Een van de meest gevierde is het Azteekse en Maya-verenwerk. In Meso-Amerika specialiseerden ambachtslieden, bekend als amanteca, zich in het creëren van verbluffende mozaïeken van briljant gekleurde vogelveren. Deze werken, die dateren van vóór het Europese contact, omvatten het nauwkeurig rangschikken van duizenden kleine veerfragmenten op een ondergrond om beelden van goden, dieren en koninklijke emblemen te vormen.
Na de Spaanse verovering werd deze veercollagetraditie hergebruikt in dienst van kolonisatie - en werd tegelijkertijd een punt van transculturele uitwisseling. Tegen het midden van de 16e eeuw lieten Franciscaanse monniken in Mexico-Stad inheemse ambachtslieden veermozaïeken maken van christelijke scènes om terug te sturen naar Europa als wonderen van de Nieuwe Wereld.
Een beroemd stuk genaamd The Mass of Saint Gregory toont een volledige katholieke scène weergegeven in iriserende veren en gouden accenten, waarbij inheemse techniek wordt vermengd met Europese iconografie. Deze glinsterende veercollages - beelden van christelijke heiligen samengesteld uit quetzal- en papegaaienveren - verbaasden Europese toeschouwers en stimuleerden lokale kunstenaars in het buitenland om nieuwe materialen te verkennen.
Naast verenwerk combineerden inheemse Amerikanen en andere inheemse volkeren ook materialen in draagbare kunst en rituele objecten. Plains Indianen krijgers, bijvoorbeeld, creëerden gecollageerde oorlogsshirts en ledgertekeningen met stof, kralenwerk en geschilderde verhalen om hun daden vast te leggen.
In het noordpoolgebied begonnen Inuit-ambachtslieden in de 20e eeuw stof en papier op te nemen in hun steensnede afdrukken en tekeningen, waarbij ze effectief gemengde media gelaagd toepasten om de botsing van traditie en moderniteit weer te geven. Of ze nu veren, kralen, stof of papier gebruikten, inheemse kunstenaars beschouwden hun werken als culturele palimpsesten - fysieke plekken waar verschillende geschiedenissen en materialen samenkomen.
Deze vroege voorbeelden onderstrepen dat collage echt wereldwijd van oorsprong is: een concept van betekenis samenstellen uit fragmenten, aanwezig in ceremoniële en artistieke praktijken over de hele wereld, ruim voor de moderne tijd.
Collage als Politiek Protest Wereldwijd
Van de jaren 1930 tot het einde van de 20e eeuw werd collage stevig gevestigd als een middel van politieke expressie over de hele wereld. De eenvoud van het combineren van foto's, teksten en symbolen maakte collage een natuurlijk medium voor propaganda, protestkunst en sociaal commentaar.
Het kopieerapparaat werd in de jaren 1980 een instrument voor kunstenaars zoals Barbara Kruger, die tekst en gevonden foto's laagde om consumentisme en genderrollen te deconstrueren. In Kaapstad tijdens de apartheid creëerde Jane Alexander sculpturale collages om onderdrukking aan de kaak te stellen. En in de Filippijnen maakte Brenda Fajardo collage-achtige afdrukken om te commentariëren op de volksgeschiedenis onder het regime van Marcos. Elke instantie bevestigt collage als een wereldwijde kunst van verzet: toegankelijk, visueel opvallend en inherent dialogisch.
Tegen het einde van de 20e eeuw was collage echt een universele visuele taal. Van de propagandaposters van Cubaanse grafische kunstenaars na de revolutie van 1959 tot de subversieve zines en gekopieerde collages van de punkbeweging in Groot-Brittannië en de VS, collage gaf degenen buiten de mainstream de kracht om de beelden om hen heen te knippen, mixen en remixen.
Europa
In Europa zetten antifascistische kunstenaars de fotomontage-traditie voort tijdens de Tweede Wereldoorlog. In de Verenigde Staten, tijdens de jaren 60, het tijdperk van de Vietnamoorlog en burgerrechtenstrijd, werden collage- en montagetechnieken veelvuldig gebruikt in ondergrondse kranten, protestposters en popart.
Amerika
Romare Bearden, een Afro-Amerikaanse kunstenaar, creëerde collages van tijdschriftknipsels die het zwarte leven in Amerika uitbeeldden en kwesties van identiteit en sociale verandering aansneden. Zijn serie uit 1964, “Projections”, legde uitgesneden foto's van Afrikaanse maskers over scènes van Harlem, waarbij hij letterlijk Afrikaanse erfenis in de hedendaagse zwarte ervaring collageerde.
Een levendig voorbeeld van collage als protest is te zien in het werk van Carolee Schneemann, een Amerikaanse kunstenaar die in 1967 “Body Collage” opvoerde, een performance tegen de Vietnamoorlog. Schneemann bedekte haar bijna naakte lichaam met lijm en papier, en werd letterlijk een menselijk canvas waarop ze stukjes kranten plakte en sloeg - veel daarvan waren oorlogsheadlines - terwijl ze kronkelde op muziek. Het resultaat was een levende protestcollage, waarbij het lichaam van de kunstenaar samensmolt met mediafragmenten die de verschrikkingen van de oorlog uitbeeldden. Dit stuk illustreert hoe, tegen het einde van de 20e eeuw, collage van de pagina was gesprongen naar performance en installatie, alles in dienst van dringende politieke commentaar.
Postkoloniale Kunst
Collage kruiste ook met de opkomst van postkoloniale kunst. In nieuw onafhankelijke Afrikaanse en Aziatische naties halverwege de eeuw, pasten kunstenaars collage aan om de gelaagde impact van kolonialisme en de vorming van nieuwe identiteiten te weerspiegelen.
In India experimenteerden sommigen met collageprinten om industriële ontwikkeling en politieke corruptie te bekritiseren. En in Latijns-Amerika vonden de turbulente politiek van de jaren '70-'80 uitdrukking in collage en montage door kunstenaars zoals León Ferrari uit Argentinië, die persknipsels en religieuze beelden collageerde om staatsgeweld te protesteren.
Collage in het Digitale en Hedendaagse Tijdperk
Naarmate we de 21e eeuw ingingen - een tijdperk van digitale beelden, wereldwijde connectiviteit en geïntensiveerde gesprekken over identiteit - is collage niet alleen relevant gebleven; het is misschien wel de bepalende kunstvorm van onze tijd geworden.
De kunstenaars van vandaag erven een wereld die verzadigd is met beelden en invloeden uit alle hoeken van de wereld, een wereld die zelf collageerd is door de krachten van globalisering. In reactie daarop houdt hedendaagse collage (zowel analoog als digitaal) zich bezig met thema's van culturele hybriditeit, gefragmenteerde identiteiten en het vervagen van grenzen tussen hoge en lage kunst, lokaal en globaal.
Digitale Evolutie en Globalisering van Collage
De digitale revolutie heeft de gereedschapskist en het bereik van collagekunstenaars enorm uitgebreid. Met de komst van beeldbewerkingssoftware in de late 20e eeuw, kregen collagisten de mogelijkheid om te knippen, plakken, lagen en beelden te manipuleren met een klik van een muis. Dit heeft geleid tot een explosie van digitale collage en fotomontage, waarbij scans of digitale foto's naadloos kunnen worden gemengd.
Kunstenaars van vandaag kunnen beelden uit archieven, internetmemes, wereldnieuws en persoonlijke foto's allemaal in één digitaal canvas combineren - een praktijk die de enorme wereldwijde beeldbank weerspiegelt die nu online toegankelijk is.
Ironisch genoeg, zelfs nu deze tools zich vermenigvuldigen, kiezen veel collagekunstenaars er nog steeds voor om met de hand te werken, waarbij ze het tastbare proces van het samenstellen van materialen waarderen. Maar of het nu digitaal of analoog is, hedendaagse collage wordt onmiskenbaar beïnvloed door de gemakkelijke toegang tot diverse visuele bronnen in het internettijdperk.
Globalisering heeft ook een grotere uitwisseling onder collagekunstenaars wereldwijd mogelijk gemaakt. Via online platforms en internationale tentoonstellingen is er een wereldwijde collagegemeenschap gevormd, met evenementen zoals World Collage Day en collagefestivals in steden van Lima tot New Orleans. Deze fora benadrukken hoe kunstenaars uit verschillende culturen motieven en methoden van elkaar lenen.
Kunstenaars kunnen werken creëren die hun lokale cultuur exemplificeren met de globalisering van de kunstmarkt, online toegang tot materialen en een internationaal netwerk. De gemengde media-collage van het hedendaagse tijdperk mengt vaak letterlijk wereldwijde bronnen, wat een wereld weerspiegelt waar grenzen poreus zijn.
Musea en galerieën hebben deze wereldwijde collage-geest omarmd. Het International Collage Center en reizende tentoonstellingen hebben hedendaagse collage van alle continenten tentoongesteld. Tentoonstellingen zoals “Cut and Paste: 400 Years of Collage” in Edinburgh (2019) plaatsten 16e-eeuwse Japanse papieren collages naast 20e-eeuwse Europese voorbeelden en 21e-eeuwse digitale werken, waarmee een voortdurende lijn benadrukt wordt.
Nu kunstmarkten zich openen, vinden kunstenaars uit traditioneel gemarginaliseerde regio's erkenning via collage. Zo heeft het digitale tijdperk collage's inherente kwaliteit als een transnationale kunst versterkt. Het maakt meer complexe gelaagdheid mogelijk (zowel in inhoud als techniek) dan ooit tevoren, wat de gelaagde, intersectionele identiteiten van hedendaagse kunstenaars en publiek weerspiegelt.
Collage als Identiteit en Cultureel Commentaar
Veel van het hedendaagse politieke grafische ontwerp – denk aan protestborden van grote sociale bewegingen – gebruikt collage-esthetiek om urgente hybride boodschappen over te brengen. De rode draad is dat collage blijft, zoals het altijd is geweest, een kunst van combinatie met intentie. In de hedendaagse context is de intentie vaak om de mozaïekachtige aard van identiteit en cultuur te benadrukken.
Door visuele cultuur te fragmenteren en opnieuw samen te stellen, kunnen kunstenaars vragen wie een beeld of een verhaal “bezit”. Ze creëren wat de geleerde Homi Bhabha misschien “derde ruimte” beelden zou noemen – collages die tussen culturen bestaan en nieuwe betekenissen genereren.
Misschien wel de krachtigste trend in hedendaagse collage is het gebruik ervan als een instrument om identiteit te verkennen en te bevestigen – of het nu persoonlijke, culturele, raciale of genderidentiteit is. Over de hele wereld hebben kunstenaars van kleur, vrouwelijke kunstenaars, LGBTQ+ kunstenaars en anderen zich tot de fragmentarische taal van collage gewend om beelden van zichzelf en hun gemeenschappen te reconstrueren, vaak in weerwil van stereotypen. Door beelden (vooral beelden uit de massamedia) uit elkaar te halen en opnieuw samen te stellen, kunnen ze letterlijk heersende representaties deconstrueren en nieuwe, samengestelde visies creëren die hun eigen ervaring weerspiegelen.
Collage gaat vandaag de dag evenzeer over conversatie (tussen verleden en heden, zelf en samenleving, de ene cultuur en de andere) als over esthetiek. Elk fragment in een collage draagt een verhaal, en door fragmenten samen te brengen, ontketenen kunstenaars een dialoog over hoe die verhalen elkaar kruisen.
Wangechi Mutu
Een schitterend voorbeeld is Wangechi Mutu, een in Kenia geboren kunstenaar wiens werk de wereldwijde fusie belichaamt die centraal staat in veel hedendaagse collage. Mutu, nu gevestigd in New York, creëert grootschalige collages die knipsels uit modetijdschriften, anatomieboeken, traditionele Afrikaanse kunstbeelden en persoonlijke tekeningen combineren.
Mutu's figuren zijn fantastische hybride vrouwen – deels mens, deels machine, deels dier, versierd met zowel de attributen van de consumptiecultuur als verwijzingen naar Afrikaanse mythen. Door afbeeldingen uit populaire media en medische diagrammen te verzamelen, stelt ze vrouwelijke lichamen samen die zowel betoveren als verstoren.
Mutu's werk, in haar eigen woorden, "commandeert de controle" over vrouwelijke representatie door letterlijk de vrouwelijke vorm, zoals afgebeeld in koloniale en pornografische beelden, aan stukken te snijden en vervolgens op haar eigen voorwaarden weer samen te stellen. Door middel van collage navigeert ze haar Afrikaanse identiteit in een westerse context, waardoor een visuele dialoog ontstaat over ras, gender en macht die wereldwijd weerklank vindt.
Rashid Rana
In Zuid-Azië heeft Rashid Rana uit Pakistan bekendheid verworven met zijn fotografische collages die culturele stereotypen bekritiseren. Zijn beroemde Veil-serie toont van een afstand een afbeelding van een vrouw in een boerka. Bij nadere inspectie blijkt het portret te zijn samengesteld uit duizenden kleine tegelachtige foto's, die in feite vervaagde pornografische afbeeldingen van vrouwen zijn.
Door "verboden" beelden te collageren in de vorm van een ander cultureel beladen beeld, confronteert Rana de kijker met de kruising van Oost-/West-objectificaties van vrouwen. Hij dwingt ons effectief om "voorbij" het stereotype te kijken en de machinerie van waarheid achter mediavoorstellingen te bekritiseren. Zijn collagemethode – het gebruik van digitale software om duizenden foto's te mozaïeken – spreekt ook tot het leven in een media-verzadigde, geglobaliseerde tijdperk waarin identiteiten steeds meer bemiddelde beelden zijn.
Alberto Pereira
Aan de overkant van de Atlantische Oceaan, in Brazilië, hebben kunstenaars collage gebruikt om de zwarte identiteit terug te eisen in een samenleving die wordt gekenmerkt door koloniale beelden. Alberto Pereira lanceerde bijvoorbeeld in 2014 een serie genaamd Noble Negro, waarin hij digitaal portretten van zwarte Braziliaanse culturele iconen invoegt in reproducties van 15e-18e-eeuwse Europese koninklijke schilderijen. Door letterlijk zwarte gezichten op oude meesterdoeken te collageren, stelt hij een nieuw verhaal voor voor beelden die werden geproduceerd in een tijd waarin de zwarte man nooit werd afgebeeld.
Een van Pereira's werken, Jesus Pretinho (Zwarte Jezus), beeldt Christus af als een zwarte man en daagt zo eeuwen van eurocentrische religieuze beelden uit. Pereira legt uit dat hij door collage besefte dat hij "andere inzichten kon bieden, verhalen kon herschrijven, logica kon omkeren en symbolen in de samenleving kon herdefiniëren". Dit is de kern van identiteitscollage: bestaande beelden (vaak iconen van onderdrukking of uitsluiting) uit elkaar halen en remixen om een alternatieve realiteit te visualiseren.
Deborah Roberts
Evenzo hebben vrouwelijke kunstenaars uit gemarginaliseerde gemeenschappen collage omarmd om hun perspectieven te benadrukken. In de Verenigde Staten creëert Deborah Roberts collages van jonge zwarte meisjes uit tijdschriftuitknipsels, waardoor hun schoonheid en complexiteit vorm krijgen in een cultuur die hen vaak probeert te karikaturiseren of uit te wissen.
Destiny Deacon
In Australië gebruikt Destiny Deacon collage en assemblage in fotografie om de Aboriginal-identiteit en de ervaring van kolonisatie aan te pakken, waarbij vaak familiefoto's worden ingevoegd in kitscherige gevonden beelden om koloniale verhalen te verstoren. En onder queer kunstenaars is het mengen van tekens in collage een natuurlijke manier geweest om vloeiende identiteiten te verkennen.
De steeds evoluerende culturele dialoog van collage
Van zijn oude incarnaties tot zijn digitale renaissance, collage heeft bewezen een blijvende en oneindig aanpasbare vorm van artistieke expressie te zijn. Wat begon met eenvoudige stukjes papier in Oost-Azië of glinsterende veren in Meso-Amerika is uitgegroeid tot een wereldwijde visuele taal – een die grenzen en tijdperken overstijgt.
De geschiedenis van collage is geen lineaire voortgang die aan een enkele cultuur toebehoort, maar eerder een rijke tapijt geweven uit vele draden: het devotionele patchwork van een Mughal-albumpagina; de ceremoniële assemblage van een Afrikaans masker; de modernistische schok van een kubistisch krantenfragment; de agitprop-fotomontage van een Dada-pamflet; de persoonlijke en politieke remix van de hedendaagse digitale kunstenaars.
Elke iteratie spreekt op zijn eigen manier tot de fundamentele menselijke drang om betekenis te geven door stukken te verbinden, door te erkennen dat geen enkel beeld of perspectief het hele verhaal vertelt.
Gedurende de 20e eeuw werd collage een middel om artistieke conventies en sociale onrechtvaardigheden uit te dagen, een echt avant-garde medium juist omdat het de realiteit in de kunst bracht en kunst in de realiteit. In de 21e eeuw gaat die rol verder met nog grotere resonantie. We leven in een collagewereld – gebombardeerd door beelden, navigerend door multiculturele identiteiten, onze geschiedenissen en toekomsten samenstellend uit fragmenten.
Het is misschien geen verrassing dat collagekunst opnieuw bloeit, zoals blijkt uit de talloze wereldwijde tentoonstellingen, online gemeenschappen en academische studies die eraan zijn gewijd. Curator Pavel Zoubok heeft collage “de meest democratische van kunstvormen” genoemd omdat de materialen voor iedereen toegankelijk zijn en de boodschap onmiddellijk kan worden begrepen in de botsing en harmonie van herkenbare elementen.
Collage nodigt uit tot participatie: de kijker probeert instinctief de stukken en hun relaties te ontcijferen, waardoor hij de collage in zijn eigen geest effectief opnieuw creëert.
Belangrijk is dat collage ook uitnodigt tot dialoog. Een collage is nooit slechts één stem; het zijn vele stemmen in gesprek – soms in conflict, soms in koor. In een wereld die zich steeds meer bewust is van de waarde van diverse stemmen, is dit aspect van collage bijzonder relevant.
Terwijl kunstenaars van Lagos tot Londen, São Paulo tot Seoul doorgaan met het knippen, scheuren, lagen en samenvoegen van stukjes van onze wereldwijde visuele cultuur, zetten ze een dialoog voort die eeuwen geleden begon toen de eerste ambachtsman besloot om één ding op een ander te lijmen en te zien wat het zou kunnen zeggen. Elke collage is een kleine daad van wereldvorming – een bewering dat uit uiteenlopende stukken een nieuwe samenhang kan ontstaan.
Tot slot, de reis van collagekunst door de geschiedenis is een voorbeeld van hoe culturele invloeden circuleren en inspireren. Collage is zowel een spiegel als een mozaïek van de wereldcultuur: het weerspiegelt de botsingen en vermengingen die de menselijke ervaring definiëren, en het assembleert die scherven tot vormen die ons uitdagen en betoveren.
Zolang kunstenaars de drang voelen om beelden en materialen te combineren om een verhaal te vertellen – of het nu persoonlijk, politiek of poëtisch is – zal collage blijven evolueren. Het blijft een open gesprek, een kunst van vele talen die allemaal tegelijk worden gesproken.
In dit dynamische, overlappende koor kunnen we de vorm van ons gedeelde artistieke erfgoed waarnemen: zichzelf voortdurend herschikkend, zoekend naar nieuwe betekenissen, net als een collage in wording.
Leeslijst
- Cai Lun. Geschiedenis van Collage. Photosynthesis Magazine.
- Muraqqa’: Keizerlijke Mughal-albums uit de Chester Beatty Library, Dublin. Smithsonian Institution, National Museum of Asian Art.
- Elliott, Patrick. “Knippen en Plakken: 400 Jaar Collage.” Collage Research Network, 13 juni 2019.
- Minneapolis Institute of Art. “Afrikaanse Maskers en Maskerades – Idee Vier.” De Kunst Onderwijzen: Vijf Ideeën.
- Russo, Alessandra, et al., eds. Beelden Vliegen Weg: Veren Kunst in Mexico en Europa 1400–1700. Hirmer, 2015.
- Wolfe, Shira. “De Geschiedenis van Collage in de Kunst.” Artland Magazine.
- Kunst in Context. “Dada Collage.”
- Saatchi Gallery. Kunstenaar Profiel: Rashid Rana.
- Encyclopædia Britannica. “Wangechi Mutu.” Door Debra N. Mancoff. Bijgewerkt 2022.
- Buttini, Madelaine. “De Invloed van Culturele Diversiteit in Collage Kunst.” Madbutt Blog, 26 feb 2024.
- Sybaris Collectie. “De Plaats van Collage Kunst in de Ontwikkeling van Kunst in de 21e Eeuw.” 2020.
- Contemporary And (C& América Latina). “Collage als Bevestiging van Identiteiten.” Nov 2021.
- Nationale Galerijen Schotland. Knippen en Plakken: 400 Jaar Collage (Tentoonstellingscatalogus). Edinburgh, 2019.
- Hyperallergic. “Pluimage van de Heiligen: Azteekse Veren Kunst in het Tijdperk van het Kolonialisme.” 5 feb 2016.
